Kleine blusmiddelen zijn blusmiddelen die bedoeld zijn om een kleine branden of beginnende branden te blussen. Kleine blusmiddelen zijn over het algemeen compacte blusmiddelen. Hierbij kan men denken aan een blusdeken, een poederblusser of een sproeischuimblusser. Dit zijn handzame blusmiddelen die over het algemeen eenvoudig kunnen worden gebruikt na een korte instructie.
Ook brandslanghaspels die op de waterleiding zijn aangesloten worden tot de kleine blusmiddelen gerekend. Deze brandslangen zijn opgerold en leveren onbeperkt water maar de actieradius van dit blusmiddel is afhankelijk van de lengte van de brandslag. Dit kan 20 meter, 25 meter of 30 meter zijn. Tot slot worden ook automatische installaties en stationaire installaties tot de kleine blusmiddelen gerekend. Hierbij kan men denken aan de sprinklerinstallaties die feitelijk niet door mensen worden bedient maar in werking treden als een smeltzekering bij een bepaalde temperatuur stuk springt en daardoor het water door de sprinkler kan sproeien.
Verschillende soorten branden
Uit de hiervoor genoemde voorbeelden voorbeelden blijkt hoeveel kleine blusmiddelen er zijn. Het is niet verwonderlijk dat er zoveel verschillende blusmiddelen bestaan. Er zijn namelijk ook verschillende soorten branden. Zo kunnen vaste stoffen in brand vliegen maar ook gassen en vloeistoffen. Niet elk blusmiddel is geschikt om elke brand te blussen. Sommige brandblusmiddelen zijn geschikt om branden van vaste stoffen te doven. Weer andere blusmiddelen zijn geschikt om brandbare olie te blussen. Dit heeft alles te maken met de voorwaarden die nodig zijn om een brand te laten ontstaan en om een brand in gang te houden. Deze voorwaarden worden duidelijk als men kijkt naar de branddriehoek.
Wat is de branddriehoek?
De branddriehoek is een ideaal voorbeeld of een ideale uitleg om de voorwaarden van een brand mee duidelijk te maken. Voor een brand zijn namelijk drie factoren noodzakelijk:
- Een brandbare stof, gas of vloeistof.
- Een bepaalde hoeveelheid zuurstof.
- Warmte of een ontstekingstemperatuur.
Zuurstof is een factor waarover men in de regel weinig uitleg nodig heeft. Ook een ontstekingstemperatuur is duidelijk. Deze temperatuur verschilt echter wel per brandbare stof. Juist dat laatste is een factor die men gebruikt als belangrijk aspect voor het indelen van branden in verschillende klassen. Daarover kun je in de volgende alinea meer lezen.
Indeling van branden
Omdat er verschillende soorten branden kunnen ontstaan zijn de branden ingedeeld in verschillende klassen, dit zijn zogenaamde brandklassen. De indeling in brandklassen zorgt er voor dat ook de brandblusmiddelen in klassen kunnen worden ingedeeld. Omdat de brandklassen zo belangrijk zijn voor de keuze van het blusmiddel wordt hieronder een overzicht weergegeven van de verschillende brandklassen en de (kleine) brandblusmiddelen die gebruikt kunnen worden om de branden te doven.
Brandklassen van A tot F
De brandklassen lopen van de letter A tot de letter F en worden aangegeven met een pictogram en een letter. Dit pictogram en deze letter verschijnen ook op het blusmiddel dat wordt gebruikt om de brand te doven.
Brandklasse A: branden van vaste stoffen zoals hout, steenkool, bruinkool en karton.
- Blusmiddelen: water uit bijvoorbeeld een brandslag of sprinklerinstallatie, schuimblusser en sproeischuimblusser.
Brandklasse B: branden van vloeistoffen zoals aardolie, benzine en kerosine.
- Blusmiddelen: sproeischuimblussers, Light water, CO² blussers of poederblussers.
Brandklasse C: branden van gasvormige stoffen zoals propaan, butaan en aardgas.
- De gastoevoer moet indien mogelijk zo snel mogelijk worden afgesloten in verband met explosiegevaar.
- Blusmiddel: bluspoeder.
Brandklasse D: branden van metalen zoals natrium, magnesium, aluminium
- Blusmiddel: speciale blusmiddelen voor het blussen van metalen aangeduid met Klasse D.
Brandklasse E: is elektriciteitsbrand (deze is vervallen omdat elektriciteit niet brand)
- Blusmiddel: CO2 poederblussers worden gebruikt om branden in elektrische installaties te blussen omdat dit blusmiddel het minste schade toebrengt aan elektriciteit, elektronica en mechatronica.
Brandklasse F: branden van zeer hete olie en vet bijvoorbeeld frituurvet
- Blusmiddel: sproeischuimblussers (op chemische basis) daarnaast zijn er speciale blussers die geschikt zijn voor het blussen van zeer hete vetten.
Bij de verschillende brandklassen zijn al veel soorten kleine blusmiddelen benoemd. Op de kleine blusmiddelen staan de brandklasse(n) waarvoor het blusmiddel geschikt is. Ook de letter van de brandklasse is aangegeven. Als het blusmiddel voor meerdere brandklassen geschikt is staan er dus meerdere letters op het blusmiddel weergegeven.
Water
Dat water een bekend blusmiddel is zal voor niemand een verassing zijn. Water is een effectief blusmiddel omdat het zorgt voor verkoeling van het vuur en het verdampte water zorgt er tevens voor dat zuurstof wordt verdreven geen wonder dat water veel gebruikt wordt. Bovendien is water ook nog eens goedkoop en makkelijk verkrijgbaar. We gaan niet verder in op brandslanghaspels en sprinklerinstallaties omdat de werking daarvan al in het begin van deze tekst kort aan de orde is gekomen. In plaats daarvan behandelen we in onderstaande alinea’s een aantal andere kleine brandblusmiddelen.
Brandblusdeken
Blusdekens worden gebruikt om de zuurstoftoevoer tot de brand af te sluiten. Er zijn verschillende blusdekens, ze kunnen gemaakt zijn van drie verschillende materialen:
- 100% wol (zwart blusdeken),
- glasvezel (wit blusdeken),
- kevlar (donkergroen-bruin blusdeken).
Blusdekens kunnen worden gebruikt voor verschillende soorten branden. In de praktijk worden blusdekens vaak gebruikt voor vlam in de pan of een kleine brand in een emmer of prullenbak. Daarnaast worden blusdekens ook effectief gebruikt voor kleding en personen die in brand staan. Men kan voor blusdekens moeilijk een brandklasse aangeven. Dit komt omdat een blusdeken allen geschikt is als de deken groot genoeg is om de brand geheel voor zuurstof af te sluiten. Het object dat in brand staat moet geheel kunnen worden bedekt met de deken. Daarom is een blusdeken bijvoorbeeld geschikt voor het blussen van kleine vaste stoffen. Hoe groter de blusdeken hoe meer men er mee kan blussen. Het is belangrijk om een blusdeken aan te schaffen van minimaal 120 cm bij 120 cm omdat men dan in ieder geval een (klein) persoon kan blussen. Daarvoor worden branddekens in de praktijk vaak gebruikt.
Poederblusser en bluspoeder
Bluspoeders zijn droge blusmiddelen die geschikt zijn om zuurstof af te sluiten. Bluspoeders hebben een aantal voordelen: de werking is snel en ze zijn niet gevoelig voor vorst. Bovendien zijn bluspoeders niet elektriciteit-geleidend waardoor ze eventueel ook gebruikt kunnen worden om branden in elektrische installaties te blussen. Dit is echter niet ideaal wat de schade aan de elektrische installaties zullen enorm zijn. Bluspoeders zijn over het algemeen goedkoop en worden verkocht is cilindrische verpakkingen en bussen met daarop een spuitmond aan een korte slang die men met de hand kan vast houden. Spuit echter beetje bij beetje richting de brand. Hou er rekening mee dat een poederblusser snel leeg is. Kijk goed op de verpakking van de poederblusser hoeveel er in zit. Met een poederblusser met een inhoud van bijvoorbeeld 2 liter zal men ongeveer 15 seconden kunnen spuiten. Deze poederblusser is dan alleen geschikt voor het blussen van kleine brandjes.
Poederblussers worden gebruikt voor brandklassen A, B en C. Daarnaast kunnen ook voor metaalbranden (brandklasse D) speciale metaalpoederblussers worden gebruikt.
CO2 blusser of Koolstofdioxide blusser
Een koolstofdioxide blusser of CO2 blusser bestaat uit een drukhouder die gemaakt is van staal. Daaraan zit een slang bevestigd met een meestal brede spuitmond. In de drukhouder zit CO2 opgeslagen dat tot vloeistof is verdicht. CO2 is onbrandbaar en kan daarnaast worden opgelost in water. CO2 verdringt zuurstof en zorgt er daarom voor dat 1 van de noodzakelijke factoren voor een brand wordt geëlimineerd (zie branddriehoek). Echter zijn levende wezens ook afhankelijk van zuurstof waardoor men de CO2 blusser niet moet gebruiken in kleine ruimtes omdat dan de voor mensen noodzakelijke verhouding tussen zuurstof en koolstofdioxide in gevaar kan brengen.
CO2 blussers zijn geschikt voor verschillende brandklassen maar zijn bijzonder geschikt voor klasse E branden oftewel branden in elektrische apparatuur, mechatronica en elektronica.
Sproeischuimblusser
Sproeischuimblussers bestaan uit een fles met een mengsel van water en een vloeibaar schuimvormend middel. Het mengsel is al in de fabriek goed gemengd zodat een sproeischuimblusser klaar is voor gebruik. Sproeischuimblussers zijn geschikt voor verschillende soorten branden namelijk branden die vallen onder brandklasse A en brandklasse B. Men zou ook personen kunnen blussen met sproeischuim. Omdat sproeischuim niet elektrisch geleidend is zou men ook branden in elektrische installaties kunnen blussen (voorheen klasse E). De schade van het schuim aan de elektrische installatie zal echter wel desastreus zijn. Sta niet te dicht op een brand als je met een sproeischuimblusser werkt en hou er rekening mee dat een sproeischuimblusser snel op raakt. Twee liter sproeischuim kan binnen 15 seconden opraken. Let bij de aanschaf van een sproeischuimblusser goed op het etiket en de inhoud en of de sproeischuimblusser bestand is tegen vorst.
Slotwoord over kleine blusmiddelen
Er zijn verschillende soorten kleine blusmiddelen daarnaast zijn er verschillende soorten brandklassen. De blusmiddelen die men aanschaft moeten geschikt zijn voor de mogelijke branden die kunnen ontstaan. In een Risico Inventarisatie en Evaluatie van een bedrijf dient inzichtelijk te worden gemaakt welke brandbare stoffen aanwezig zijn en welke soorten branden kunnen ontstaan. Dit bepaald in belangrijke mate de preventieve maatregelen tegen brand oftewel de brandpreventie. Verder is er nog de keuze voor effectieve blusmiddelen. Bovendien zullen bedrijven er voor moeten zorgen dat personeel weet om te gaan met de aanwezige blusmiddelen. Een poederblusser of een sproeischuimblusser van 2 liter is binnen 15 seconden leeg. Een persoon heeft daardoor geen tijd om tijdens de brand even te oefenen hoe er ook al weer gespoten moest worden op een brand. Kortom een goede brandpreventie en een goede instructie is van groot belang voor het voorkomen en het bestrijden van een brand.