Wat doet een operator of machineoperator in de procesindustrie?

Operators zijn werknemers die in een fabriek een machine bedienen. Een fabriek is een industriële omgeving waarin verschillende processen en bewerkingen worden uitgevoerd op materialen, halffabricaten en producten. Deze bewerkingen werden voor de industriële revolutie vrijwel geheel door mensen gedaan. De industriële revolutie bracht verandering in productieprocessen. In plaats van handwerk en oude ambacht werden werkzaamheden overgenomen door machines. Productieprocessen werden gemechaniseerd. Hierdoor kon men in fabrieken meer produceren in een kortere tijd. Daarnaast zorgt mechanisering van productieprocessen er voor dat de kwaliteit van producten vrijwel constant wordt.

Bedrijven die gebruik maken van machines voor het uitvoeren van productieprocessen vallen onder de procesindustrie. Deze industrie is een brede bedrijfssector waaronder verschillende bedrijven vallen. De producten die in de procesindustrie worden vervaardigd zijn verschillend daarom is de procesindustrie opgedeeld in verschillende industrieën. Hierbij kan gedacht worden aan de chemische industrie, de farmaceutische industrie, de voedingsmiddelenindustrie en de zuivelindustrie. Er zijn echter ook andere industrieën die bijvoorbeeld gericht zijn op het produceren van gebruiksvoorwerpen en speelgoed. De producten die geproduceerd worden in de procesindustrie zijn divers daarom zijn de machines die de bewerkingen uitvoeren verschillend. De machines moeten echter aangestuurd worden door ervaren personeel: de operators. Deze personeelsleden vormen een belangrijke groep in de procesindustrie. Operators worden ook wel machineoperators genoemd. Daarnaast zijn er ook procesoperators in bedrijven aanwezig die complete processen aansturen.

Wat zijn de werkzaamheden van een operator of machineoperator?
Een operator bedient een machine of een aantal machines in een fabriek. Hij of zij zorgt er voor dat de machine de gewenste bewerking uitvoert op het product. Daarnaast moet de operator er voor zorgen dat de machine de juiste aantallen draait en kwaliteit levert. Operators moeten daarom goed de machine in de gaten houden. Indien nodig moeten ze bepaalde instellingen van de machine bijstellen zodat kwaliteit en aantallen worden geleverd die gewenst zijn. De machines moeten daarvoor regelmatig worden gecontroleerd maar de producten ook. De kwaliteitscontroles kan de operator zelf doen maar het is ook mogelijk dat daarvoor een speciale kwaliteitscontroleur aanwezig is.

Een operator moet verstand hebben van een machine en moet daarnaast ook verstand hebben van het algehele proces. Deze kennis kan in de praktijk worden geleerd maar het is ook goed mogelijk dat de operator aanvullende cursussen en opleidingen krijgt waardoor deze nog beter op de hoogte raakt van de machine. Operators zijn er op verschillende niveaus. Hieronder worden een aantal voorbeelden genoemd van verschillende operatorfuncties:

  • Assistent operators. Er zijn operators die als assistent operator worden ingezet. Deze operators assisteren een ervaren allround operator. Assistent operators hebben over het algemeen minder ervaring dan ervaren allround operators en zijn daarnaast meestal ondersteunend aanwezig bij het bedienen van een machine.
  • Allround operators. Allround operators worden breder ingezet in productiebedrijven. Meestal stuurt een allround operator meerdere machines aan. Daarnaast kan een allround operator ook assistent operators aansturen. Verder kan een allround operator ook productiekrachten aansturen die werkzaam zijn aan de productielijn. De technische kennis van allround operators is over het algemeen goed. Daarom kunnen ze ook eerstelijnsstoringen oplossen en assisteren bij het oplossen van grote en complexe storingen.
  • Leidinggevende operators. In verschillende bedrijven zijn ook leidinggevende operators werkzaam. Deze operators sturen meestal een aantal allround operators aan. Ze moeten goed overzicht bewaren en het proces bewaken. Leidinggevende operators hebben verstand van verschillende machines en processen die plaatsvinden in productiebedrijven. Ze hebben een goed beeld van kwaliteit en veiligheid en zijn in staat om mensen aan te sturen.
  • Procesoperators. Er zijn binnen grote productiebedrijven ook procesoperators aanwezig. Deze controleren het proces. Meestal zitten procesoperators achter grote beeldschermen waarop informatie verschijnt over de voortgang van productieprocessen. Procesoperators controleren het proces en doen meestal ook kwaliteitsmetingen. Hierdoor leveren ze een belangrijke bijdrage aan procesbeheersing. Wanneer er problemen ontstaan in het proces moet een procesoperator daar op anticiperen. Dit doet hij of zij meestal in overleg met machineoperators en de technische dienst.

VAPRO opleidingen voor operators in de procesindustrie
Kennis is een belangrijk aspect voor het werken in de procesindustrie. De procesindustrie is een werkomgeving die in sterke mate afwijkt van andere werkprocessen. Daarom worden operators door veel industriële bedrijven specifiek opgeleid voor het uitvoeren van werk in de productieomgeving. VAPRO opleidingen worden hiervoor in de praktijk veel gebruikt. Er zijn verschillende VAPRO opleidingen. Het niveau van de VAPRO opleiding is verbonden aan de werkzaamheden en bevoegdheden van de operator.

  • De opleiding VAPRO basisoperator wordt in de praktijk meestal aangeboden aan assistent operators die onder een ervaren operator werken bij een machine.
  • De opleiding VAPRO A leert de operator hoe hij of zij zelfstandig machines kan bedienen in een industriële omgeving.
  • De opleiding VAPRO B is een opleiding die er voor zorgt dat operators meerdere machines kunnen en mogen bedienen. Daarom wordt VAPRO B meestal aangeboden aan allround operators. Deze allround operators hebben in de praktijk vaak ook ervaring met het ombouwen van machines en het verhelpen van eerstelijnsstoringen.
  • De opleiding VAPRO C is geschikt voor operators die als leidinggevende aan de slag gaan. Deze leidinggevende operators zullen in hun werk ook andere operators moeten aansturen en moeten daarnaast overzicht houden op het gehele proces. Medewerkers met VAPRO C kunnen ook ingezet worden als wachtchef.
  • De opleiding VAPRO D wordt over het algemeen aangeboden aan medewerkers die als managers werken op de werkvloer of op kantoor. VAPRO D wordt gebruikt voor middenkader functies en technici. De meeste operators hebben voor de uitoefening van hun functie geen VAPRO D nodig.

VAPRO opleidingen zijn verschillend in niveau. Daarnaast kunnen VAPRO opleidingen ook nog specifiek gericht zijn op een bepaalde tak van de industrie. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan VAPRO opleidingen die specifiek gericht zijn op de voedingsmiddelenindustrie of de chemische industrie. Veel bedrijven kiezen er voor om VAPRO opleidingen binnen hun eigen muren te houden. Door VAPRO opleidingen op de werkvloer te houden leren deelnemers aan de opleiding meteen de kennis toe te passen op de werkvloer.

Operators en Lean manufacturing en Six Sigma
Operators hebben een belangrijke invloed op de processen die plaatsvinden in de procesindustrie. Het bedienen van machines is een wezenlijk onderdeel van een productieproces. Als de machine goed draait en weinig fouten maakt kan een bedrijf kwalitatief hoogwaardige producten produceren. Daarnaast kan een goed werkende machine ook sneller produceren waardoor hoge productieaantallen worden bereikt. De kennis die een operator heeft van een machine kan doormiddel van trainingen worden verbetert. Er is echter ook kennis nodig van het gehele productieproces waar de operator een onderdeel van vormt. Het gehele productieproces moet goed draaien. Daarbij moet verspilling worden voorkomen.

Doormiddel van Lean manufacturing kan men de verspilling aanpakken in een bedrijf. De operator kan in een Lean training of Lean opleiding leren hoe hij of zij kan bijdragen aan het reduceren van verspilling op de werkvloer. Het reduceren van verspilling is slechts één aspect van de effectiviteit van een industrieel bedrijf. Er zullen echter ook regelmatig problemen en vraagstukken ontstaan die effectief moeten worden opgelost om de kwaliteit van de producten te waarborgen. Hiervoor worden Six Sigma trainingen geboden. Doormiddel van deze trainingen kunnen operators in projectverband problemen en vraagstukken oplossen. Six Sigma kan worden aangeboden aan verschillende niveaus in een bedrijf. Het ervaringsniveau van iemand die een Six Sigma opleiding heeft gehad wordt aangetoond in een bepaalde kleur band. Voorbeelden van Six Sigma niveaus zijn yellow belt, green belt en blach belt. Operators kunnen met Six Sigma een bijdrage leveren aan het optimaliseren van het proces.

Een ideale combinatie ontstaat wanneer operators een VAPRO opleiding hebben gehad en daarnaast een opleiding hebben genoten op het gebied van Lean manufacturing. Als men daar ook nog Six Sigma koppelt ontstaat een compleet pakket waarmee de operator professioneel kan functioneren in een organisatie. Steeds meer bedrijven in de industrie kiezen er voor om operators te voorzien dan deze opleidingen.  De kwaliteit in de procesindustrie gaat hierdoor omhoog. Dit is een belangrijke stap in de goede richting voor de maakindustrie.